Spastisiteye Genel Bakış

[Can Sengul 149]

Spastisiteye Genel Bakış

Sizde veya bir yakınınızda spastisite (spastiklik) varsa, ya da spastik olabileceğinizi düşünüyor ama bundan emin olamıyorsanız, lütfen bu bölümü okuyun. Spastisite konusunda sıklıkla sorulan soruların yanıtlarını bulacak ve etkili tedavi seçeneklerine ilişkin değerli bilgilere ulaşabileceksiniz. Kendi tıbbi durumunuz ve tedavisi konusunda soracağınız şeyler olursa lütfen doktorunuzla görüşmeniz gerektiğini unutmayın.

Spastisite nedir ?

Spastisite, kas gerildiğinde meydana gelen, anormal kas tonüsü artışına neden olan bir nörolojik durumdur. Spastik kaslar, kullanım sırasında normal gerilmeye karşı dirençlidir ve uzun sürelerle anormal şekilde kasılmış durumda kalabilir.

Kimde spastisite olur ?

Spastisite, motor yolların kimi kısımlarına, sinir sisteminin istemli hareketleri denetleyen bölgelerine hasar veren nörolojik bozukluklarda meydana gelebilir. Spastisiteye en sık olarak yol açan bozukluklar serebral palsi, omurilik yaralanması, mültipl skleroz, inme ve travmatik beyni hasarları, sözgelimi oksijensizlikten, fiziksel travmadan, kanamadan ya da infeksiyondan dolayı oluşan hasarlardır.

Spastisiteye yol açan nedir ?

Adaleler, gevşemiş durumla kalmaları (fleksiyona geçmemeleri) gerekirken kasılmalarına (kısalmalarına ya da fleksiyona geçmelerine) neden olan yanlış sinir sinyalleri aldıkları zaman spastisite meydana gelir. sinyallerin doğru kontrol edilememesi, beyindeki ya da omurilikteki bir hasardan kaynaklanır.

Bunu daha iyi anlamak için, kasların normalde nasıl kontrol edildiği konusunda okumak isteyebilirsiniz.

• Normal Kas Kontrolü
  (Not: Normal kas kontrolü konusundaki bilgiler biraz ayrıntılıdır. İsterseniz, ayrıntı içermeyen başka bölümleri okuyabilirsiniz.)

Spastisiteyi tetikleyen nedir?

Spastisite her zaman mevcut olmayabilir. Hızlı hareket ya da duyusal uyarım sonucunda ortaya çıkabilir. Spastisite tedavisinin önemli bir yönü, bu durumu tetikleyebilecek uyaran (stimulus) tiplerinin, örnek olarak ağrı, basınç yaraları (uzun süre yatma/ oturmayla oluşan yaralar), idrar yolu infeksiyonu, ayak tırnağının geri dönmesi (batan tırnak), sıkı giysiler ve kabızlık gibi uyaranların asgariye indirilmesidir.

Spastisiteyle ilişkili hareket problemleri nelerdir?

Spastisitenin şiddeti, hafif kas sertliğinden deformiteye ve kontraktür denilen kalıcı adale kısalmasına kadar değişebilir. Dinamik (spastisitenin indüklediği) kontraktür denilen olay çoğu zaman ilaç tedavisiyle azaltılabilir. Bu durum tedavi edilmezse, dinamik kontraktürün yerini sabit (fikse) kontraktür alabilir, bu durumda adalede oluşan hücresel değişiklikler adalenin kalıcı şekilde kısalmış olarak kalmasına yol açar. Bu durum ancak cerrahi girişimle tedavi edilebilir. Klonüs ya da hızlı, yinelenen kas spazmı da oluşabilir. Spastisite. Özellikle eğer eklemleri anormal pozisyonlara çekiyorsa ya da normal hareket açıklığını engelliyorsa ağrı verebilir. Spastisite herhangi bir kas grubunu etkileyebilmekle birlikte, bazı sık rastlanan klinik örüntüler vardır.

Spastisitenin komplikasyonları nelerdir?

• Günlük yaşam etkinlikleri: Kasların bağımsız olarak kontrol edilememesi, giyinme, yemek yeme ve kişisel bakım gibi günlük yaşam etkinliklerinde çekilen güçlüğün artması anlamına gelebilir.
• Temizlik: Sert, kısalmış ya da spastik kaslar avuç içi, koltukaltı ya da kasık gibi bölgelere ulaşmayı engelleyerek temizliği zorlaştırabilir. Kötü koku ve ciltte bozulma meydana gelebilir. Büyük ve küçük aptese çıkmak güçleşebilir.
• Hareketlilik: Bacak kaslarındaki spastisite hareketliliği, oturup kalkmayı ve yataktan tekerlekli sandalyeye geçmeyi ya da bunun aksini yapmayı zorlaştırabilir.
• Rahatlık: Spastisite rahat şekilde oturmayı ya da eklem ağrısını ya da basınç yaralarını önlemek için yeterli sıklıkla pozisyon değiştirmeyi güçleştirebilir. Ayaklardaki spastisite ayakkabıların ayağa rahat oturmasını engelleyebilir. Ciddi spastisite ağrılı eklem kaymalarına neden olabilir.

Kontraktür nedir ?

Kontraktür, adalenin inatçı bir şekilde kısalmasından dolayı eklemin anormal bir postür almasıdır. Kontraktür spastisitenin en önemli sonuçlarından birisidir. Bir kas hareket açıklığının tümünde düzenli olarak kullanılmadığı zaman, o kasın tendonları (kirişleri) kısalır. Bu durum kasın gerilmesini daha da zorlaştırarak, daha da fazla kısalmadan ve gerilme yeteneğinin daha da azalmasından oluşan bir kısırdöngü yaratır. Kasta, tam hareket açıklığını daha da önleyen fibroz skar dokusu gelişebilir. Tedavi edilmeyen kontraktürün en sonunda varacağı nokta, kalıcı ve çoğu kez ağrılı olan anormal postürdür.

Spastisite tedavi edilebilir mi?

Evet, ama bazı vakalarda hiçbir tedavinin gerekli ya da arzu edilir olmadığını belirtmek önemlidir. En iyi tedavi sürecini belirlemek için, bir tıp profesyoneli tarafından değerlendirme yapılması kritik önem taşır.

Spastisite için kullanılabilecek birkaç tip tedavi vardır. Bunların en önemlisi, bir fizik tedavi uzmanının önereceği germe egzersizlerinin düzenli olarak yapılmasıdır. Kontraktür gelişiminin erken evresinde yapılacak düzenli germe egzersizleri (“hareket açıklığı egzersizleri”) kalıcı kısalmanın önlenmesine yardımcı olabilir. Bu, spastisite bulunan bazı kişiler için gerekli olan tek tedavidir. Vücudun birkaç bölgesini etkileyen spastisite için kullanılabilecek kas gevşetici ilaçlar vardır, bunlar ağız yoluyla alınır ya da omurilik sıvısına şırınga edilir. Aşırı aktif kası zayıflatan ya da felç eden ilaçların (kemodenervasyon ajanlarının) lokal injeksiyonları daha izole durumdaki spastisite için etkili olabilir. İlaçlarla ya da injeksiyonlarla etkili şekilde tedavi edilemeyen ciddi spastisite, omurgadaki bazı aşırı aktif sinirlerin cerrahi yolla yıkımına yanıt verebilir. Kontraktür, tendonların uzamasına olanak veren seri olarak kalıba almayla (serial casting) ya da gerekirse ortopedik cerrahiyle tedavi edilebilir.

Tip A Saflaştırılmış Nörotoksin Kompleksi

Piyasada Saflaştırılmış Nörotoksin Kompleksinin tip A (BTX-A) ve tip B (BTX-B) olmak üzere iki formu bulunmaktadır ve her ikisinin de spastisiteyi etkili şekilde azalttığı gösterilmiştir. 2003 yılı ortalarından başlayarak, tip A’nın spastisitede kullanımına ilişkin çok daha fazla araştırma yayınlanmıştır.

Saflaştırılmış Nörotoksin Kompleksi günümüzde kullanılmakta olan en olağandışı ilaçlardan birisidir. Büyük miktarlarda kullanılırsa, botulizmden sorumlu olan öldürücü bir zehirdir. Kaslara küçük miktarlarda injekte edildiğinde ise spastisite ve başka kas aşırı aktivitesi durumları için yüksek düzeyde etkili bir tedavi ajanıdır. Tip-A Saflaştırılmış Nörotoksin Kompleksi’nin yetişkinlerde strabismus (şaşılık), blefarospazm (kontrol dışı göz kırpma) ve yüzün yarısını tutan (hemifasiyal) spazm tedavisi için Amerika Birleşik Devletleri Gıda ve İlaç İdaresi (FDA) tarafından 1989’da onaylanmasından bu yana, bu ajan kas tonüsünün artmasıyla ilişkili olan tortikollis ve yazar krampı gibi başka durumların tedavisi için de yaygın şekilde kullanılır olmuştur. Yapılan çok sayıda klinik çalışma, serebral palsi, mültipl skleroz, inme, omurilik hasarı ya da travmatik beyin hasarı bulunan, doğru seçilmiş hastalardaki spastisite için güvenli ve etkili bir tedavi ajanı olduğunu göstermiştir. Tip-B, servikal distoni tedavisi için 2000’de FDA onayını almıştır.

Tip-A Saflaştırılmış Nörotoksin Kompleksi’nin ya da başka herhangi bir spastisite terapisinin uygunluğu, hastaların ve bakıcıların kapsamlı tedavi planında ana çizgileriyle özetlenen hedeflerini söz konusu tedavinin gerçekleştirme yeteneğine dayanır. Tedavi planı, hastanın almakta olduğu antispastik ilaçla elde ettiği mevcut klinik durumu ve Saflaştırılmış Nörotoksin Kompleksi terapisinin terapötik amaçlarını yansıtmalıdır; hedeflenen kaslar ve dozaj düzeyleri de buna dahildir.

Saflaştırılmış Nörotoksin Kompleksi spastisiteyi nasıl önler?

Bir Tip-A Saflaştırılmış Nörotoksin Kompleksi çözeltisi, sinir uçlarına yakın birkaç yerden spastik adaleye direkt olarak injekte edilir. Tip-A Saflaştırılmış Nörotoksin Kompleksi, sinir uçlarının içinde etkisini göstererek asetilkolin isimli nörotransmiterin salgılanmasını engeller. Bu nörotransmiter, adale kasılmalarını başlatır ya da teşvik eder. Bazı sinir uçları Tip-A Saflaştırılmış Nörotoksin Kompleksi’nden etkilenmez; bu nedenle, injeksiyon yapılmış olan kas hala kasılabilir, ama kasılmalar önceki kadar güçlü olmaz. Tip-A Saflaştırılmış Nörotoksin Kompleksi’nin bir önemli yararı, normal işlev için bir miktar güç korunmakla birlikte spastisiteyi alt etmek için gerekli zayıflık derecesini kesin şekilde sağlayacak kadar doz ayarlaması yapılmasına olanak tanımasıdır.

Saflaştırılmış Nörotoksin Kompleksi güvenli midir?

Evet. Spastisitenin tedavisi için injekte edilen Saflaştırılmış Nörotoksin Kompleksi miktarı, botulizm zehirlenmesinin meydana gelmesi için gerekli olan dozdan kat kat düşüktür ve kaza sonucu doz aşımının olması için, tedavi için gerekli olandan çok daha fazla sayıda flakonun injekte edilmesi gerekir. Ek olarak, doğru şekilde injekte edildiği zaman, ilaç injeksiyon yerinden birkaç santimden fazla ilerlemez, dolayısıyla (botulizm zehirlenmesinde en büyük riski oluşturan) solunum için kullanılan kasları etkilemez.

Saflaştırılmış Nörotoksin Kompleksi tedavisinden hangi yararları bekleyebilirim ?

Saflaştırılmış Nörotoksin Kompleksi spastik kası geçici bir süre zayıflatarak, uzuvların normal pozisyon almasına ve işlev görmesine olanak sağlar. Bütünleşik bir antispastisite programının bir parçası olarak kullanıldığında, Saflaştırılmış Nörotoksin Kompleksi hareket yeteneğinde, konumlandırmada, oturmada, tuvalete çıkmada, temizlikte ve başka günlük yaşam aktivitelerinde düzelmelerin olmasını sağlayabilir. Tip-A Saflaştırılmış Nörotoksin Kompleksi’nin belirli bir hastaya sağlayacağı yararlar, tedavi uygulanan spastisitenin yerine ve şiddet derecesine bağlıdır Genel olarak, yaygın, aşırı şiddetli spastisiteyi tedavi etmek için Tip-A Saflaştırılmış Nörotoksin Kompleksi kullanılamaz, çünkü anlamlı işlevsel düzelmeler oluşturmak için gereken ilaç dozu Saflaştırılmış Nörotoksin Kompleksi’e karşı antikor oluşumuna, dirence ve en sonunda da yanıtın kaybolmasına yol açabilir.

Saflaştırılmış Nörotoksin Kompleksi ağrının tedavisinde yararlı mıdır?

Ağrılı spazmlar ya da kontraktür bulunan birçok hasta Saflaştırılmış Nörotoksin Kompleksi injeksiyonundan sonra ağrıda azalma olduğunu bildirmektedir.

Saflaştırılmış Nörotoksin Kompleksi kalıcı tedavi sağlar mı?

Hayır. Saflaştırılmış Nörotoksin Kompleksi’le yapılan tedavinin etkileri, injeksiyonu izleyen 2 - 6 haftalık dönemde çoğunlukla en yüksek düzeydedir ve 3 – 6 ay yavaş yavaş azalarak ortadan kalkar. Eğer klinik ekip, hasta ve bakım sağlayıcı tekrar tedavinin yararlı olabileceği konusunda görüş birliğine varırlarsa, yukarıda belirtilen süreden sonra ilacın yeniden injekte edilmesi mümkündür. Antikor gelişimi olasılığını azaltmak için, son injeksiyonun üstünden üç ay geçmedikçe çoğunlukla yeniden injeksiyon uygulanmaz.

Tip-A Saflaştırılmış Nörotoksin Kompleksi’nin yan etkileri nelerdir?

Başlıca yan etki aşırı zafiyettir. Bir sonraki injeksiyonda doz düşürülerek bu zafiyet azaltılabilir. Bazı hastalar injeksiyondan sonra hafif, grip benzeri semptomlar yaşayabilirler. Miyasteni gravis veya ALS gibi bir nöromuskuler (sinir-kas) hastalığı bulunan kişilerde ya da aminoglikozid sınıfından antibiyotikler (gentamisin, kanamisin, neomisin, streptomisin ve tobramisin dahil) ile tedavi olan hastalarda Saflaştırılmış Nörotoksin Kompleksi son derecede temkinli kullanılmalıdır. Bazı hastalarda Tip-B Tip-A’dan daha fazla ağız kuruluğuna ve bulanık görmeye neden olabilir. Bu etkiler geçicidir.

Saflaştırılmış Nörotoksin Kompleksi tedavisi alıyorken spastisite tedavisinin başka şekillerine yine de gereksinim duyar mıyım?

Bu karar, klinik ekip tarafından her hasta için bireysel olarak verilmelidir. Bazı vakalarda başka ilaçlar azaltılabilir. Genel olarak, germe egzersizlerine tedavi süresince devam edilir. Birçok hastada, tedavi uygulanan kasların gücünü, hareket açıklığını ve işlevsel kullanımını artırmak için, Saflaştırılmış Nörotoksin Kompleksi tedavisi değişik fizik ve iş-uğraşı tedavisi programlarıyla birleştirilerek uygulanır.

Oral ya da intratekal antispastik ilaçlar Saflaştırılmış Nörotoksin Kompleksi’le birleştirilerek kullanılabilir mi?

Evet. Oral ilaçlar ve intratekal baklofen kas tonüsünde global azalma sağlayabilirken, Saflaştırılmış Nörotoksin Kompleksi injeksiyonları seçilmiş kaslarda aşamalı fokal rahatlama sağlayabilir. Örnek olarak, genel kas gevşemesi ya da bacak spastisitesi için intratekal baklofen kullanmakta olan belirli hastalarda Saflaştırılmış Nörotoksin Kompleksi kullanımı el, kol ya da boyun problemleri için yararlı olabilir. Saflaştırılmış Nörotoksin Kompleksi ve antispastik ajanlar arasında ilaç etkileşimi meydana gelmez. İntratekal baklofenin uygun olmayan şekilde bacak zafiyetine yol açtığı durumlarda Saflaştırılmış Nörotoksin Kompleksi, uylukların addüksiyonunu ya da makaslanmasını başarılı şekilde tedavi edebilir.

Saflaştırılmış Nörotoksin Kompleksi fenol ya da alkol ile birlikte kullanılabilir mi?

Evet. Fenol ya da alkol sıklıkla daha büyük, daha güçlü kaslar için kullanılırken, Saflaştırılmış Nörotoksin Kompleksi daha küçük olanları tedavi etmek için kullanılır.

Saflaştırılmış Nörotoksin Kompleksi nasıl injekte edilir?

Saflaştırılmış Nörotoksin Kompleksi lokal anesteziklerle aynı şekilde injekte edilir. Hedeflenen kasa küçük bir iğne sokulur. Daha kolay erişilebilen, daha büyük kaslarda sadece dokunma yoluyla, küçük veya derin kas gruplarında ise elektromiyografi (EMG) ya da elektriksel stimülasyon (ES) izlemesi yapılarak iğnenin doğru yerleştirildiği teyit edilir.

Küçük kaslara yalnızca 1 - 2 yerden injeksiyon yapılabilirken, daha büyük kaslara 3 – 4 yerden injeksiyon yapılması gerekli olabilir. Çoğu kişi bu küçük iğne deliklerine tahammül etmekte sorun yaşamaz; ama lokal anestezik krem ya da sedasyon (uyutma) uygulama olanağı da vardır; bu özellikle çocuklar için yararlı olabilir.

Tip-A Saflaştırılmış Nörotoksin Kompleksi terapisine gelişen antikorlar nelerdir ve niçin problem oluşturur?

antikorlar, yabancı istilacılarla savaşmak için bağışıklık sisteminin ürettiği proteinlerdir. A ntikorlar Saflaştırılmış Nörotoksin Kompleksi’e bağlanır ve onu etkisiz hale getirir; dolayısıyla, ilacı spastisitenin azaltılmasında yararsız kılar. Bir hasta belirli bir Saflaştırılmış Nörotoksin Kompleksi tipine (A ya da B’ye) karşı antikor oluşturunca, o belirli tipin sonraki injeksiyonları etkisiz kalır. Servikal distoni tedavisinde olduğu gibi, düzenli olarak yüksek Tip-A Saflaştırılmış Nörotoksin Kompleksi dozlarıyla tedavi edilmiş olan hastalarının yaklaşık %5’inde Tip-A Saflaştırılmış Nörotoksin Kompleksi’ne karşı antikor geliştiği bulunmuştur. Servikal distonide B tipine karşı antikor gelişimi insidansı da bu sınırlar içinde ya da daha yüksektir. Spastisite bulunan nüfusta bu iki Saflaştırılmış Nörotoksin Kompleksi tipine karşı antikor gelişimi insidansı bilinmemektedir, ama spastisite hastalarında antikor direnci bildirilmiştir.

Bir tipe karşı antikor direnci geliştiren hastalara diğer tiple tedavi uygulanması yararlı sonuç verebilir.

Antikor oluşumu riski azaltılabilir mi ?

Evet. Yinelenen, yüksek dozda injeksiyonların antikor oluşumuna neden olma olasılığı, daha seyrek olarak yinelenen, düşük dozda injeksiyonlardan daha fazladır. Bu nedenle, doktorlar, terapötik yarar sağlamak için gereken en küçük miktarda Saflaştırılmış Nörotoksin Kompleksi kullanmalı ve tedavi seansları arasında geçen süreyi olabildiğinde uzatmalıdırlar. Hastaların Saflaştırılmış Nörotoksin Kompleksi terapisine getirilen bu önemli kısıtlamayı anlamaları gerekir.

Kaynak: hareketediyoruz.com