Japonya'da Görme Engelliler İçin Günlük Hayattaki Uygulamalar

[k@lpsizim_85 100]

JAPONYA'DA GÖRME ENGELLİLER İÇİN GÜNLÜK HAYATTAKİ UYGULAMALAR

Japonya'da tüm cadde ve sokaklarda namütenahi uzanan sabırla ilmek ilmek görme engelliler için döşenen karoları hemen fark edebilirsiniz. Bu karolar görme

engellilerin bastonlarıyla kolaylıkla takip edebileceği tarzda ****l, plastik veya beton kalıplar şeklinde hazırlanıyor. Bu karolardaki kabartmalar yönleri

belirliyor. Tramvay için hazırlanmış trafik işaretlerine benziyor bu. Eğer yatay çizgi varsa duruyorsunuz. Nokta bir nevi dikkat çekme veya hazırlan işareti.

Dikey çizgi ise rahatlıkla geçebilirsiniz demek. Bunları yer karolarına tatbik ettiğimiz de engelliler için hiç kimsenin yardımına muhtaç olmadan hareket

edebilecekleri bağımsız bir yaşam alanına dönüşüyor. Yolun karşısında geçmek isteyen bir görme engelli için noktalı veya yatay kabartmalar uyarı niteliğinde

bulunuyor. Karşıya geçtikten sonra dikey karoları takip edip önemli bir tesise geldiğinde (otobüs durağı, metro istasyonu vb.) nokta kabartmalı karolar

dikkatini çekiyor. Bir diğer önemli ayrıntı da yer karolarını izlerken dikey olarak karo taşlarına konulan N (kuzey) ve S (güney) işaretlemesi ile de yön

tayinini kolaylıkla yapabilirsiniz.

Japonya ölçeğinde bu karo taşlarında bir standart bulunmuyor. Eğer bir görme engelli bir bölgede yaşayıp hep aynı yeri okula veya işe gidiş gelişinde kullanıyorsa

bu işaretlemeler dokunarak giderken çok kullanışlı. Ancak ilk kez o bölgeye gelmiş bir görme engelli için o kadar da kolay değil. Eğer ilk kez kullanıyorsanız

sizi nereye götürdüğünü bilemezsiniz. Refakatçinin bir kez göstermesi yeterli oluyor. Bu karo taşlarının bazılarının altında elektronik çipler bulunmaktadır.

Görme engellinin bastonunun ucuna takacağı bir sensör yine görme engellinin taşıdığı kulaklıklı aparata sesli olarak geliyor. Bu bilgiye göre görme engelli

nerede bulunduğunu, nereye dönerse hangi tren istasyonuna ulaşabileceği gibi bilgileri sesli olarak öğreniyor.

(Belediyelerimizin bunu bir standart haline getirip ihaleye çıktıklarında teknik şartnamelerine çok basit bir madde ekleyerek ne belediyeye ne de müteahhit

firmaya hiçbir yük getirmeyen bu uygulamayı başlatmaları en büyük dileğim.)

Ayrıca tüm tren istasyonlarında uyarı sinyali oluyor. Shinkansen denilen çok hızlı trenlerin dışında Japon demiryollarında (JR) 3 tip tren sistemi bulunmaktadır.

Local (yerel), Rapid (yarı hızlı) ve Super rapid (hızlı). Bu trenlerin her türü için değişik bir melodi trenin istasyona girmesiyle birlikte çalıyor. Trenlerin

ne zaman istasyonda olacağı bazı istasyonlarda sesli olarak anons ediliyor. (Shibuyadaki JR platformunda, Toyoko line trenlerinin içinde, Ebisu tren istasyonunda

indiğinizde o istasyona özel müzik çalıyor. Ayrıca trenler kendine ayrılmış işaretlerde duruyor. Örneğin her istasyonda duran (Türkiyedeki banliyö trenleri

gibi) lokal/yerel trenlerin sembolü daire, hızlı trenlerin sembolü ise üçgen. Yine görme veya işitme engelli bir engelli bu işaretlemelerden faydalanabiliyor.

Yine tren kapılarında da Braille etiketleri bulunuyor. Otomatik bilet alma makinelerinin tüm butonlarında Braille alfabesi bulunmakta, yine görme engellinin

hangi istasyon için ne kadar ödeyeceği Braille alfabeli panolarda gösterilmektedir. Tren ve metro istasyonlarının trabzan başlarında hangi trenin hangi

platformdan kalkacağını hem Braille hem de Japonca plakalardan öğrenebiliyorsunuz. (Hem gören hem de görmeyenler için harika bir uygulama). Tren istasyonunda

demiryoluna fazla yaklaşılmaması için en uygun açıklıkta karolar monte edilmiş. (İstanbul'da özellikle Kabataş ve Karaköy arasındaki tramvay istasyonlarına

bu karolar döşenmiş olmakla birlikte tramvay yoluna çok yakın olması nedeniyle görme engelliler için risk taşımaktadır)

Tren istasyonlarında elinize yük yapmaması için belirli bir süre eşyanızı bırakabileceğiniz kilitli dolaplarda yine Brail açıklamaları bulunmaktadır.

Yine tren istasyonlarında kolaylıkla basılıp su içilebilecek tarzda tasarlanmış sebiller hizmet vermektedir. Hatta bazı istasyonlarda çeşme de bulunmaktadır.

Trenlerin belirli vagonları belirli saatlerde (gece yarısından sabah 9 a kadar, akşam 17 den 21 e kadar) sadece bayanlara ayrılıyor. "For ladies" bayanlar

için ibaresi vagonların üzerine yazıldığı gibi, vagonun duracağı yere de yapıştırılan işaretlemelerle öğrenilebiliyor.

Sokaklarda posta idaresine ait bütün posta kutularındaki yazılar Japonca ve Braille alfabesi olarak hizmet vermektedir.

Yine trafik işaretlerinde karşıya geçerken çok hoş kulağı rahatsız etmeyen melodiler çalıyor. (Türkiye'deki uygulamalarda lütfen geçiniz veya lütfen bekleyiniz

türü sürekli tekrar eden konuşma anonsları görenleri olduğu kadar görme engellileri de rahatsız etmektedir.) Ayrıca görme engellilerin en çok karşılaştıkları

problemlerden biri de geniş caddelerde karşıya geçerken süre bitiyor ve ciddi kazalara neden olabiliyor. Japonlar ana arterlerin ortasına da bu kabartmalı

karoları yerleştirmiş. Böylece yolun ortasına geldiğinizi anlıyorsunuz.

Bazı yerlerde asfalt yola işitme engelliler düşünülerek "Look right" ibaresi konulmuştur. Çünkü yabancı bir ülkeden gelen engelli trafik sistemi ters olduğu

için oldukça zorlanabilir.

Trafik ışıklarından bazıları da azalan yatay çubuklar şeklinde dizayn edilmiştir. Süre bittikçe çubuklarda eksiliyor. Az görenler için de çok iyi bir yöntem

olarak karşımıza çıkıyor.

Merdivenlerde inerken yine kaymayı önlemek hem de dikkat çekmek için kabartmalı karolarla birlikte non slippery denilen kaymayı önleyici materyaller kullanılıyor.

Tüm okullar, resmi kurumlar, alışveriş merkezleri engellilerin kolayca yürüyebilmeleri için merdivensiz eğimli yollar hazırlamıştır. Hatta pek çok üst geçitte

merdiven yerine eğimli yol tercih edilmiştir.

Tüm tuvaletlerde fiziksel engelli ve yaşlılar için tutunma aparatları monte edilmiştir. Ayrıca hemen tüm tuvaletlerde Braille alfabesi bulunan butonlar

bulunmaktadır. Ülkede imal edilen çamaşır makinası, kurutma makinası gibi, su ısıtma cihazı gibi elektronik cihazlarda Braille alfabesi bulunmaktadır.

Tuvaletlerde bebek bakım üniteleri ve bebeğin bekleyeceği aparatlar bulunmaktadır. (Görme engelli bir anne için bulunmaz fırsat)

Müzelerde sesli cihazlar ile müzedeki tüm objeler hakkında bilgi sahibi olabiliyorsunuz.

Japonya'da cep telefonları adeta bir kütüphane. Aklınıza gelebilecek ve günlük hayatta kullanabileceğiniz tüm bilgileri internet vasıtasıyla cep telefonunda

sesli olarak öğrenebiliyorsunuz. Zaten Japonlarda ellerinden cep telefonlarını hiç düşürmüyorlar.

Teneke kutulu içeceklerin sadece alkollü olanlarında Braille var. Örneğin Kirin bira firmasına ait teneke kutuların üstünde sol tarafta Kirin sağ tarafta

ise bira yazıyor. Bunu alkol kullanmak istemeyenler için yazıyorlar.

Yol bakım çalışmalarında dijital ve ışıklı işaretlemeye çok önem veriyorlar. Tüm inşaat alanı görevlileri akşam ışıklı giysiler ve ışıklı çubuklar kullanıyor.

(Az görenler için güzel bir uygulama)

Evleri çok sade döşendiğinden görme engelliler açısından risk taşıyan bir durum söz konusu değil.

Hastane gibi resmi kurumlarda hangi katta hangi faaliyetin olduğu asansör yanına monte edilen Braille tabelalarıyla öğreniliyor. Asansör butonlarının Braille

olduğunu söylemeye gerek yok. Bu zaten Japonya'da bir standart.

Postane gibi resmi bir kurumun önüne konulan sesli arama sistemiyle görme engellinin talep etmesi halinde resmi görevli geliyor ve kendisine yardımcı oluyor.

Sokaklarda sesli ve görüntülü reklam panoları bulunmakta. Ayrıca tüm dükkanlar aynı müzikle kapanıyor. Bu müzik dükkan kapanmadan 5 dakika önce çalmaya

başlıyor.

Tüm bunlar elbette görme engelliler için yapılan uygulamaların sadece birkaçı. Ancak bunları Türkiye'deki görme engellilerle konuştuğumda nedense bunlardan

öncelikli olarak sorunları bulunduğunu, Japonya'daki uygulamaların kendileri için ikinci planda kaldığını söylediler. Ancak bunlar bir standart halinde

ülkemizde de uygulanabilseydi; "public awareness" denilen halkın bilinçlendirilmesi, "decision maker" karar verici pozisyondaki idarecilerin bu sorunların

üstüne daha duyarlı olarak gitmesi sonucu özürlü sorunlarının da büyük ölçüde çözümleneceği inancındayım.