Çevre Mimarisi

[Can Sengul 149]

ULAŞILABİLİRLİK

Yukarıdaki bütün tanım ve tablolarla ilgili olarak “Ulaşılabilirlik” ismiyle anacağımız bir kavram ortaya çıkmaktadır. Çünkü insan tarafından insan için hazırlanan bütün yapıların, süreçlerin ve sistemlerin belli özelliklere sahip olmaları ve bu özelliklerin de zaman içinde gittikçe geliştirilmeleri gerekmektedir. “Ulaşılabilirlik”; yapıların ve sistemlerin girilebilirlik, girilebilir oluş, erişilebilirlik, kullanılabilirlik mertebelerini belirtir. “Ulaşılabilirlik” ; bütün mekânların, alanların, inşa edilmiş çevrelerin, binaların, yapıların, ulaşım sistemlerinin; hangi insanlık durumlarında bulunurlarsa bulunsunlar, bütün insanlar için açık, erişilebilir ve kullanılabilir olmalarının gerektiğini kabul eden rasyonel bir insanca tavırla ilgili olarak ortaya çıkıyor.

Bu kavramı bu “fiziksel erişim” anlayışının da ötesine taşırsak daha olgun bir tanım elde ederiz. Yani en genelde ; toplumsal hayatın, toplumsal katmanların tamamının ve mutluluk tablolarının tümünün bütün insanlara açık olması gerekir. Böylece “Ulaşılabilirlik”, demokrasi ve sosyal adalet kavramlarını da içeren geniş bir kavrayışa dönüşür. Her imkân ve her güzellik herkes içindir. Yeryüzünü de bunun böyle olmasını sağlayacak şekilde değiştirmeye çalışmalıyız.

ÖZÜRLÜLER İÇİN NASIL BİR ÇEVRE ?

Bedensel, duyusal ya da zihinsel güç ve kapasitelerinin bir kısmını kaybetmiş “özürlü” dediğimiz insanlar için çevre ve hayat şartları daha büyük etkiler taşır.

Aslında şehirsel çevre şartları özürlü olsun olmasın bütün insanlar için belli zorluklarla dolu olabilir. Özellikle de yaşlılar, çocuklar, çocuklu anneler, hamile kadınlar, hasta ve zayıf bünyeli insanlar için şehirsel çevre önemli zahmetler getirici olabilir.

Ülkelerimizi, şehirlerimizi, caddelerimizi, binalarımızı, evlerimizi, eşyalarımızı, araçlarımızı; plânlarken, tasarlarken, inşa ederken ve üretirken çok özenli davranmalı, elde edilmiş olan bütün bilgileri gerektiği şekilde kullanmalıyız. Dünya sevgisiz soluk alamaz ; bilgi ile davranmaksa; sorumluluk yüklü gerçek sevginin,gerçek insan üretkenliğinin, hayır dolu insan faaliyetinin varlığını gösterir.

RAMPALAR

Rampalar, farklı yüksekliklerdeki düzlemleri birbirlerine bağlayan eğik düzlemlerdir. Bir kısım insanların caddeden kaldırıma daha rahat geçişleri için de rampa kullanılır. Kaldırım rampaları özürlü ve yaşlı insanlarla, çocuk arabası süren annelerin şehirdeki özgür yürüyüşlerinin kesintisiz olmasını sağladığından çok önemlidir. Şehirsel çevredeki rampaların varlığı ve yokluğu kişi için bazen, hayatın devam edişi veya hayatın durdurulup kişinin hayatın dışına itilişi anlamlarına gelmektedir.

Rampa eğimleri %5 ile %10 arasındadır. 10 santimetreye kadar bir yükseklik farkında en fazla rampa eğimi % 10 ; 25 santimetreye kadar olan yükseklik farkında en fazla rampa eğimi % 8,25 ; 50 santimetreye kadar olan yükseklik farkında en fazla rampa eğimi % 6 ; 50 santimetreden fazla bir yükseklik farkının aşılması gerektiği durumlarda en fazla rampa eğimi % 5 alınmalıdır. Çok kısa rampaların eğimi zorunlu durumlarda % 12 olabilir. Bir rampanın boyu 6 metreden fazla ise araya 150 santimetre uzunluğunda bir sahanlık konur. Rampa genişlikleri 130 santimetrenin altına düşürülmemeye çalışılmalıdır. Sabit rampaların düzenlenemediği yerlerde seyyar rampalar da kullanılabilir.

Dünyada kabul edilmiş bu standartlara uymayan dik bir rampa yapmaktansa hiç yapmamak daha iyidir. Çünkü dik rampalarda birçok kaza meydana gelmektedir.

Şehirsel çevrede ve binalara yaklaşırken çok kere merdiven yerine veya merdivenle birlikte rampalar uygun şekilde kullanılabilir. Rampa bir mimarî eleman olarak biçim zenginliğine katkı sağlayacak şekilde ustaca kullanılabilir. Çağdaş ulaşılabilirlik standartlarına göre de rampalar artık vazgeçilmez mimarî elemanlar olarak bütün modern bina ve yapılarda yerlerini almaktadırlar.

YAYA GEÇİTLERİ, YAYA YOLLARI

Şehirdeki yürüyüşün sürekliliği için bütün yaya geçitleri ve yaya yollarına gereken özen gösterilmelidir. Bütün geçitler düzgün ve basit geometrilere sahip olmalıdırlar. Körler ve görme özürlüler için bu bilhassa önemlidir. Şimdi körler için yaya geçitlerindeki çeşitli sesli sinyaller dünyaca kabul edilmiş genel bir standart hâline gelmiş bulunmaktadırlar. Düzgün trafik akışı uygar bir şehir tablosudur. İtinalı geometrilere sahip yaya geçitleri ise rahat trafik akışlarının insana saygı noktalarıdır.

YAZAN: YÜK. MİMAR ŞÜKRÜ SÜRMEN

TÜRKİYE OMURİLİK FELÇLİLERİ DERNEĞİ YÖNETİM KURULU ÜYESİ